Bitcoin là gì?

Tiền tệ vốn là nhân tố quan trọng của nền kinh tế. Hiện nay, các đồng tiền trên thế giới đều được decentralized – do duy nhất một đối tượng (các NHTW) phát hành và quản lý nhằm đảm bảo sự an toàn. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, một đồng tiền điện tử mới xuất hiện và không hề có đặc điểm trên: Bitcoin. Ra đời năm 2009, đây là đồng tiền đầu tiên không được quản lý bởi bất kỳ cơ quan nào. Cho đến nay, người ta vẫn chỉ biết Bitcoin được giới thiệu bởi một người (hoặc một nhóm người) bí ẩn có biệt hiệu Satoshi Nakamoto.

Bitcoin thu hút rất nhiều sự chú ý, trong đó có cả các nhà đầu tư máu mặt nhất của Thung lũng Silicon, làm bùng nổ một “cơn sốt” tiền tệ ảo và từng đẩy giá Bitcoin lên các mức kỷ lục trên 1000 USD/Bitcoin.

Không giống như các đồng tiền truyền thống vốn được phát hành bởi các ngân hàng trung ương, Bitcoin không hề được phát hành hay quản lý bởi một cơ quan tiền tệ tập trung. Thay vào đó, Bitcoin được vận hành bởi một hệ thống máy tính ngang hàng (peer-to-peer) được lập nên bởi các máy tính của người dùng. Hệ thống chia sẻ file BitTorrent hay dịch vụ trò chuyện trực tuyến Skype chính là các ví dụ điển hình cho hệ thống này.

Trở lại với Bitcoin, các đồng tiền này được tạo ra bằng các thuật toán. Các máy tính kết nối với hệ thống sẽ triển khai nhiều bước xử lý số liệu phức tạp. Quá trình này được gọi là “mining” (có lẽ thuật ngữ này được chọn cũng bởi quá trình tạo ra Bitcoin có nhiều điểm tương đồng so với quá trình khai thác mỏ).  Các thuật toán trong hệ thống tạo ra Bitcoin được thiết lập sao cho ngày càng khó để có thể “đào” được Bitcoin. Qui tắc này được đưa ra để không ai có thể phát hành Bitcoin ồ ạt và giảm giá trị của những đồng tiền đang lưu thông. Thông thường, mỗi giờ có khoảng 300 đồng tiền Bitcoin được tạo ra, nhưng cứ 4 năm tỷ lệ này lại giảm một nửa và tổng lượng cung Bitcoin không vượt quá 21 triệu đồng tiền vào năm 2030.

Toàn bộ các công tác kiểm soát, tạo ra Bitcoin thông qua “mining” và giám sát quá trình lưu chuyển Bitcoin giữa những người sử dụng đều được thực hiện bởi hệ thống máy tính. Tất cả hoạt động của các máy tính tham gia vào hệ thống này đều được cập nhật về máy chủ.  Gần như mỗi 10 phút, một người dùng có các thao tác nâng cấp được báo về máy chủ và được hệ thống thông qua sẽ được thưởng một số Bitcoin cố định (hiện nay là 25 Bitcoin). Do đó, những người theo đuổi Bitcoin phải sử dụng các máy tính cực mạnh (thậm chí là chặn máy tính của những người khác) để có thể “đào” Bitcoin hiệu quả.

Người sở hữu Bitcoin có thể mua bán đồng tiền này và qui đổi ra một vài đồng tiền khác. Bitcoin cũng có thể được chuyển trực tiếp từ người này sang người khác trên Internet thông qua phần mềm tương thích. Những đặc điểm này khiến Bitcoin trở thành một đồng tiền lý tưởng cho việc làm đồng tiền thanh toán trong các giao dịch quốc tế vì không cần phải chú ý đến trả phí cho ngân hàng hay biến động tỷ giá. Mặc dù chi phí giao dịch bằng Bitcoin thấp hơn các giao dịch thông thường khác, tuy nhiên không phải bằng 0%.

Hiện nay, một số nhà cung cấp dịch vụ internet (như web hosting (dịch vụ cho thuê chỗ máy chủ Internet để đặt website lên mạng) hoặc đánh bạc trực tuyến (online gambling) đã chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin. Tính phức tạp và bí ẩn của hệ thống tạo ra Bitcoin cũng khiến đồng tiền này có sức hút lớn đối với những kẻ rửa tiền hoặc buôn ma túy.

Dread Pirate Roberts trả lời tờ Forbes: “Nhờ Bitcoin, chúng tôi đã chiến thắng trong cuộc chiến ma túy với chính quyền (Mỹ)”. Roberts là chủ của Silk Road, một cửa hàng trực tuyến khét tiếng nhất thế giới chuyên buôn bán các chất gây nghiện trái phép và không thể bị phát hiện. Bitcoin có thể trở thành đồng tiền chung cho giới tội phạm, tiếp tay cho nạn trốn thuế và rửa tiền.

Tuy nhiên, nhược điểm của Bitcoin đó là với nguồn cung hạn chế Bitcoin bị cho là nguyên nhân dẫn đến giảm phát. Người sở hữu Bitcoin thay vì chi tiêu sẽ giữ lại đồng tiền này bởi giảm phát cho phép người ta mua được nhiều hàng hóa, dịch vụ hơn với cùng một số tiền.

Hơn nữa, Bitcoin có thể thuận tiện cho giao dịch hàng hóa, dịch vụ nhưng chưa được phép dử dụng làm phương tiện cho vay như tiền giấy. Một ngân hàng tiền ảo Bitcoin có thể ra đời nhưng có thể sẽ kéo theo nhiều vấn đề như liệu người gửi tiền tiết kiệm có thể rút lại tiền khi muốn hay không và liệu khi ngân hàng gặp vấn đề ai sẽ là người cho vay cuối cùng. Câu trả lời đó là ngân hàng trung ương, điều mà Bitcoin đang cố tránh.

Bên cạnh đó, phần mềm tạo ra và sử dụng Bitcoin quá phức tạp và giá trị của một đơn vị Bitcoin biến động quá mạnh. Cũng giống như BitTorrent không phải là dịch vụ chia sẻ file đầu tiên trên thế giới hay Skype không phải là dịch vụ thoại trực tuyến đầu tiên, có thể Bitcoin sẽ chỉ là kẻ đi tiên phong trong lĩnh vực tiền điện tử. Và, Bitcoin sẽ bị vượt qua bởi một đồng tiền khác dễ sử dụng hơn.

Hôm 8-8, trong phiên xử một vụ án với tội danh lừa đảo chiếm đoạt Bitcoin có tổng giá trị lên đến hàng triệu đô la, tòa án Mỹ đã gặp nhiều khó khăn để định nghĩa Bitcoin là một loại tài sản. Cuối cùng, họ đã kết luận Bitcoin phải được xem là tiền, sử dụng như tiền. Trong khi đó, chính quyền Đức hôm 16-8 công bố họ sẽ xem Bitcoin như một loại tiền tệ “tư nhân”, nghĩa là ngoài các giao dịch nhỏ cá nhân, các giao dịch thương mại bằng Bitcoin cũng phải đóng thuế. Điều này biến Đức thành nước đầu tiên đưa ra luật quản lý cho Bitcoin. Cùng lúc, chính quyền Mỹ cũng đang tìm cách đưa ra các tiêu chuẩn, giấy phép để buộc các công ty kinh doanh/luân chuyển Bitcoin phải tuân theo.

Tuy những động thái để kiểm soát Bitcoin đã được bắt đầu nhưng các biện pháp này vẫn chưa có thể ngăn cản mặt trái của loại tiền tệ ảo này bị lợi dụng. Làm thế nào để chính quyền có thể áp dụng luật pháp cho các giao dịch Bitcoin nếu như người sử dụng cố ý không khai báo? Và khi mà Bitcoin có thể tồn tại ở bất kỳ nơi đâu có mạng internet cùng công nghệ mã hóa làm chúng vô cùng khó để xác định, làm sao để biết được liệu Bitcoin được sử dụng để làm gì? Làm thế nào để quản lý Bitcoin nhưng vẫn phải tuân theo tính chất của Bitcoin? Những vấn đề phức tạp này sẽ còn phải được tiếp tục tranh luận.

Giao dịch Bitcoin phải được quản lý là điều cần thiết, không những cho lợi ích của các nền kinh tế mà còn là lợi ích cho chính Bitcoin.